Turkije is momenteel in de greep van een groot corruptieschandaal. Tientallen mensen zijn aangehouden op verdenking van corruptie waaronder bankiers, zakenlieden, en zonen van ministers. Dat werd gevolgd door het ontslag van tientallen politiechefs, onder wie de hoofdcommissaris van Istanbul. De corruptiezaak komt ook in de Nederlandse media uitgebreid aan de orde. Hierbij wordt aandacht besteed aan een vermeende machtsstrijd tussen de AK-partij van premier Erdogan en de maatschappelijke grassrootsbeweging voortkomend uit de ideeën en daden van de Turkse denker en islamgeleerde Fethullah Gülen. Om de huidige ontwikkelingen in Turkije in perspectief te plaatsen, hebben we een aantal feiten op een rij gezet, onder meer om feitelijke onjuistheden over Gülen en de Gülenbeweging te corrigeren en te voorkomen.

1. Wat is er aan de hand in Turkije? Actuele ontwikkelingen in perspectief

– Een kleine bureaucratische en politieke oligarchie aan het roer van regeringspartij AKP heeft alle macht in handen, aldus Idris Naim Sahin, de voormalige minister van Binnenlandse zaken.

o Corruptie is nu wijdverspreid. Steekpenningen en verplichte donaties aan specifieke “goede doelen” zijn aan de orde van de dag. Zij die politieke gehoorzaamheid weigeren, komen op een zwarte lijst.

o Het medialandschap: nog nooit eerder in de Turkse geschiedenis heeft één enkele persoon of partij zo’n grote mate van onderdanigheid van de media voor elkaar gekregen. Zij die weigeren zich aan te passen aan de AKP-richtlijnen worden getroffen door controles en boetes, en hun vergunningen en licenties worden ingetrokken.

– De AKP opereert op basis van een grondwet die is ontworpen onder de militaire dictatuur en deze bevoordeelt grote partijen en politiek leiders binnen hun partijen.

o De heersende partij heeft de uitvoerende en wetgevende macht al in handen. De oppositie is hierdoor niet in staat om wetgeving te initiëren, oppositie tegen de AKP te voeren, of een parlementair onderzoek naar de uitvoerende macht te starten.

o Aan de reactie van de regering over de corruptieonderzoeken te zien, wordt er nu zelfs een poging gedaan om ook de rechterlijke macht in handen te krijgen.

o Eerlijke verkiezingen staan onder druk door berichten over verplichte politieke campagnebijdragen vanuit het bedrijfsleven en de censuur in de media.

– Aan de ene kant staat een AKP-elite met een nooit eerder geziene concentratie van macht, hetgeen niet goed is voor de democratische gezondheid van Turkije. Zoveel macht leidt tot corruptie en autoritair handelen – zoals we gezien hebben tijdens de protesten in het Gezi park vorig jaar, het censureren van media, het op een zwarte lijst plaatsen van bepaalde burgers, en het verbieden van scholen die examenvoorbereiding aanbieden.

– Aan de andere kant staan de publieke aanklagers, die verschillende onderzoeken aan het doen zijn en “checks en balances” op overtredingen van overheidsbeleid proberen aan te brengen.

– De huidige Turkse regering doet er alles aan om:

o Overheidsmedewerkers die hebben meegewerkt aan de corruptieonderzoeken en burgers die zich hebben uitgesproken tegen autoritair handelen op zwarte lijsten te plaatsen. Politiechefs zijn ontslagen en publieke aanklagers zijn de mond gesnoerd.

o De aandacht van de corruptieonderzoeken af te leiden door te beweren dat buitenlandse mogendheden (de Verenigde Staten of Israël) of de Turkse denker en islamgeleerde Fethullah Gülen achter de onderzoeken zitten – zogenaamd net zoals tijdens de protesten vorig jaar in het Gezi park.

o Iedereen waarvan vermoed wordt dat ze bij de vreedzame en niet-politieke maatschappelijke grassroots Gülenbeweging betrokken zijn, te vervolgen.

– AKP kwam aan de macht met de belofte van (1) zuiver bestuur en vrije markt economische ontwikkelingen, (2) het verwijderen van militaire dominantie in de binnenlandse politiek, en (3) voortgang in het Turkse EU-lidmaatschap. De huidige derde regeringsperiode ondermijnt al deze beloften door (1) systematische corruptie, vriendjespolitiek en discriminatie, (2) een mogelijk nieuw proces van veroordeelde militaire coupplegers, en (3) vastgelopen onderhandelingen met de Europese Unie en gesprekken over toetreding tot “Shanghai vijf” (China, Rusland, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan).

– Voorbeelden van antidemocratische acties: (1) het plaatsen van overheidsmedewerkers en andere burgers op zwarte lijsten en het ontslaan van ambtenaren, (2) het voortrekken van bepaalde bedrijven en het discrimineren van andere bedrijven, (3) mediacensuur, (4) stappen in de richting van een inlichtingenstaat zoals Syrië waarbij burgers nauwgezet in de gaten wordengehouden en zonder proces veroordeeld kunnen worden, (5) autoritair handelen zoals het gewelddadig neerslaan van vreedzame protesten en het verbieden van particuliere onderwijsinstituten, (6) het gebrek aan vooruitgang op het realiseren van een burgerlijke grondwet.

2. Korte achtergrondinformatie over de Gülenbeweging en Fethullah Gülen

– De Gülenbeweging richt zich op onderwijs, dialoog en humanitair werk in de context van armoede, anarchie en discriminatie.

– Al vroeg in zijn carrière meed Gülen het vermengen van politiek en religie. Mensen die bij de beweging betrokken zijn, streven naar niets anders dan een regering die burgers gelijk behandelt, gelijke mogelijkheden biedt en de basisrechten en vrijheden van burgers respecteert. De onderwijsprojecten richten zich op het opleiden van verantwoordelijke burgers, die een bijdrage leveren aan hun gemeenschap, en de mensheid in zijn geheel.

– De Turkse geschiedenis is getekend door tientallen jaren door de staat opgelegde ideologie van discriminatie waarbij de ongekozen leden van de staat op buitensporige wijze doordrongen in het leven van de burgers. Niet alleen Moslims, maar ook toegewijde Christenen en Joden leden evenzeer onder het autoritaire bewind.

– Het was in deze context dat in de jaren zeventig van de vorige eeuw de Gülenbeweging werd opgericht als maatschappelijk initiatief. De beweging propageert democratie, hoogwaardig onderwijs als middel voor sociale verandering, en interreligieuze en interculturele dialoog ten behoeve van vreedzame co-existentie.

Ga voor meer informatie over de Gülenbeweging in Nederland naar www.hizmetbeweging.nl.